Η γυναικεία ηγεσία στις οικογενειακές επιχειρήσεις
Δύναμη, πρόκληση, ευκαιρία
Αλέξης Κομσέλης
Η συμμετοχή των γυναικών στις οικογενειακές επιχειρήσεις έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και συζήτησης τα τελευταία χρόνια. Σε έναν κόσμο όπου η ισότητα των φύλων και η διαφορετικότητα στην ηγεσία γίνονται όλο και πιο σημαντικές, οι γυναίκες αναδεικνύονται ως βασικοί παράγοντες επιτυχίας για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας αποτελεί μια ευκαιρία να αναλογιστούμε τον κρίσιμο ρόλο των γυναικών στις οικογενειακές επιχειρήσεις: τη σημασία της γυναικείας ηγεσίας και τις θετικές επιπτώσεις που φέρνουν οι γυναίκες.
Γυναικεία ηγεσία: Μια διαφορετική προσέγγιση
Η έρευνα έχει δείξει ότι οι γυναίκες τείνουν να υιοθετούν έναν πιο συμμετοχικό και μετασχηματιστικό στυλ ηγεσίας. Σύμφωνα με μελέτες, όπως αυτή των Eagly & Johnson (1990), οι ηγέτιδες είναι πιο πιθανό να ενθαρρύνουν τη συνεργασία, να δημιουργούν περιβάλλοντα εμπιστοσύνης και να δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη των μελών της ομάδας. Αυτές οι ιδιότητες είναι ιδιαίτερα σημαντικές στις οικογενειακές επιχειρήσεις, όπου η συνοχή και η μακροπρόθεσμη σχέση μεταξύ των μελών της οικογένειας παίζουν κρίσιμο ρόλο. Αυτό το στυλ ηγεσίας ενθαρρύνει και τη μεγαλύτερη συμμετοχή των εργαζομένων εκτός οικογένειας, δημιουργώντας ένα πιο συνεκτικό περιβάλλον.
Μια μελέτη των Haberman & Danes (2007) υπογραμμίζει ότι οι γυναίκες στις οικογενειακές επιχειρήσεις συχνά αναλαμβάνουν ρόλους που ενισχύουν την επικοινωνία και την εμπιστοσύνη μεταξύ των γενεών. Αυτή η ικανότητα να λειτουργούν ως «γέφυρες» μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της αρμονίας και την αποφυγή συγκρούσεων.
Η θετική επίπτωση της γυναικείας ηγεσίας στην οικογενειακή επιχείρηση
Η συμμετοχή των γυναικών στις οικογενειακές επιχειρήσεις έχει αποδειχθεί ότι φέρνει πολλαπλά οφέλη. Η μελέτη του Martinez Jimenez, R. (2009) διαπίστωσε ότι οι γυναίκες στις οικογενειακές επιχειρήσεις συχνά φέρνουν μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική, επενδύοντας σε βιώσιμες πρακτικές και στην ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων. Αυτή η στρατηγική προσέγγιση συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη επιβίωση της επιχείρησης.
Η παρουσία γυναικών σε ηγετικούς ρόλους μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά θετικά αποτελέσματα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Η έρευνα δείχνει ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις με γυναίκες Διευθύνουσες Συμβούλους ή μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου συχνά παρουσιάζουν βελτιωμένα οικονομικά αποτελέσματα σε σύγκριση με εκείνες που διοικούνται αποκλειστικά από άνδρες. Για παράδειγμα, οι ηγέτιδες είναι πιο πιθανό να ενθαρρύνουν την ανάληψη κινδύνων, την καινοτομία και τη διορατικότητα - χαρακτηριστικά απαραίτητα για να διαχειριστούν το δυναμικό επιχειρηματικό περιβάλλον.
Επιπλέον, οι γυναίκες φέρνουν μοναδικές προοπτικές που μπορούν να ενισχύσουν τη στρατηγική σκέψη και την επίλυση προβλημάτων στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Η ικανότητά τους να ισορροπούν τη συναισθηματική νοημοσύνη με την επιχειρηματική διορατικότητα επιτρέπει μια πιο ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη ανάπτυξη και ανθεκτικότητα απέναντι σε οικονομικές διακυμάνσεις.
Παράλληλα, οι ηγέτιδες δίνουν έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική ευθύνη, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις των επιχειρηματικών αποφάσεων στην κοινωνία και το περιβάλλον. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να ενισχύσει τη φήμη της επιχείρησης και να προσελκύσει πελάτες που εκτιμούν την ηθική επιχειρηματικότητα.
Η συνεισφορά των γυναικών στην επιτυχία της επιχείρησης
Εκτός από τα οικονομικά οφέλη που φέρνει η γυναικεία ηγεσία, η συμβολή των γυναικών είναι κρίσιμη και στη διατήρηση της οικογενειακής συνοχής, στοιχείο που αποτελεί θεμέλιο επιτυχίας για κάθε οικογενειακή επιχείρηση.
Οι γυναίκες στις οικογενειακές επιχειρήσεις συχνά λειτουργούν ως «φύλακες» των οικογενειακών αξιών και της κουλτούρας της επιχείρησης. Αυτή η δυνατότητα να συνδέουν το οικογενειακό και το επιχειρηματικό στοιχείο είναι ένας από τους βασικούς λόγους που οι γυναίκες συμβάλλουν τόσο σημαντικά στην επιτυχία της επιχείρησης.
Οι Kammerlander et al. (2021) αναδεικνύουν την καθοριστική συμβολή των γιαγιάδων ως πρότυπα για τις γυναίκες επόμενης γενιάς, καθώς και τον ρόλο των διαπροσωπικών δικτύων στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και των ηγετικών δεξιοτήτων των γυναικών. Παράλληλα, επισημαίνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην οικογενειακή επιχείρηση λόγω στερεοτύπων και της ανάγκης τους να αποδείξουν την αξία τους επανειλημμένα.
Τα σημαντικότερα εμπόδια
Η συμμετοχή των γυναικών στην ηγεσία των οικογενειακών επιχειρήσεων φέρνει πολλά οφέλη. Ωστόσο, οι γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις που μπορούν να επηρεάσουν τόσο την επαγγελματική τους πορεία όσο και την προσωπική τους ζωή. Αυτές οι προκλήσεις περιλαμβάνουν:
-
- Στερεότυπα και προκαταλήψεις
Σε πολλές περιπτώσεις, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν στερεότυπα και προκαταλήψεις σχετικά με τις ικανότητές τους να ηγηθούν. Σε βιομηχανίες που κυριαρχούνται από άνδρες, όπως η κατασκευή ή η βιομηχανία, οι γυναίκες μπορεί να δυσκολεύονται να κερδίσουν τον σεβασμό των πελατών, των προμηθευτών ή ακόμα και των μελών της οικογένειας. Αντίστοιχες προκλήσεις μπορεί να υπάρχουν και εντός της οικογένειας, με τη διαδοχή να αφορά αυτονόητα τους άνδρες. - Η απαίτηση για τελειότητα
Πολλές γυναίκες ηγέτιδες αντιμετωπίζουν την «προκατάληψη της τελειότητας», δηλαδή την πίεση να είναι τέλειες τόσο στην εργασία όσο και στην οικογένεια. Αυτή η πίεση μπορεί να οδηγήσει σε έντονο στρες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε επαγγελματική εξουθένωση. Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες συχνά νιώθουν ότι πρέπει να αποδείξουν την αξία τους περισσότερο από τους άνδρες, ιδιαίτερα όταν εισέρχονται σε ρόλους ηγεσίας σε οικογενειακές επιχειρήσεις. - Η ισορροπία ζωής-εργασίας
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις γυναίκες σε οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής. Πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι νιώθουν την πίεση να διαχειριστούν ταυτόχρονα τις υποχρεώσεις της επιχείρησης και τις οικογενειακές τους ευθύνες. - Η έλλειψη προτύπων γυναικείας ηγεσίας
Η διαδρομή προς τη διαδοχή και η διαμόρφωση των ηγετικών χαρακτηριστικών της επόμενης γενιάς βασίζεται και στα πρότυπα. Η απουσία γυναικείων προτύπων εμποδίζει συχνά την ανάπτυξη των ηγετικών χαρακτηριστικών που θα είναι χρήσιμα για τη διάδοχο, αλλά και για την επιχείρηση. - Η πρόκληση της μητρότητας
Η μητρότητα συχνά αποτελεί μια πρόκληση για τις γυναίκες σε οικογενειακές επιχειρήσεις. Οι γυναίκες στις οικογενειακές επιχειρήσεις συνδυάζουν τις ηγετικές τους ικανότητες με την ευθύνη της ανατροφής της επόμενης γενιάς, συχνά χωρίς την απαιτούμενη υποστήριξη.
- Στερεότυπα και προκαταλήψεις
Πως μπορούν οι γυναίκες να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια
Τα χαρακτηριστικά της γυναικείας ηγεσίας που αναλύσαμε παραπάνω, μπορούν να προσφέρουν και τις λύσεις. Οι ηγέτιδες που διαχειρίστηκαν αποτελεσματικά τον διττό τους ρόλο στην οικογένεια, αξιοποίησαν εργαλεία management που εστιάζουν στην ενδυνάμωση και την ομαδικότητα:
-
- Δημιουργία υποστηρικτικών δικτύων: Η συμμετοχή σε ομάδες κοινού ενδιαφέροντος και αλληλοϋποστήριξης ή η αναζήτηση μεντόρισσας μπορεί να προσφέρει συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη.
- Εκπαίδευση και ανάπτυξη δεξιοτήτων: Η συνεχής εκπαίδευση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων ηγεσίας μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα διαχείρισης προκλήσεων. Παράλληλα, βοηθά στην εδραίωση της αξιοπιστίας
- Ανάθεση ευθυνών: Η εμπιστοσύνη στην ομάδα μπορεί να μειώσει το φόρτο εργασίας για να εστιάσουν σε στρατηγικά ζητήματα.
- Συναισθηματική νοημοσύνη: Η αναγνώριση της σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στη διοίκηση ενισχύει τη δυναμική της ομάδας και την ικανοποίηση των εργαζομένων.
Συμπέρασμα
Για τις γυναίκες που ήδη βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις σε οικογενειακές επιχειρήσεις, είναι σημαντικό να συνεχίσουν να ενισχύουν τις δεξιότητές τους στη διαχείριση συγκρούσεων και στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για συνεργασίες. Για τους άνδρες που αντίστοιχα βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις, η πρόκληση είναι να αναγνωρίσουν την αξία της γυναικείας ηγεσίας και να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα της επιχείρησης.
Για τις γυναίκες της επόμενης γενιάς είναι σημαντικό να χαράξουν τη δική τους πορεία, αναγνωρίζοντας και αξιοποιώντας τα μοναδικά τους ηγετικά χαρακτηριστικά. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά το όραμα της οικογενειακής επιχείρησης και να διαχειριστούν τους διαφορετικούς ρόλους που επιθυμούν να έχουν στην προσωπική τους ζωή. Αυτή η ισορροπημένη προσέγγιση συμβάλλει όχι μόνο στην επιτυχία της οικογενειακής επιχείρησης αλλά επίσης καλλιεργεί μια ικανοποιητική προσωπική πορεία για αυτές τις αναδυόμενες ηγέτιδες. Μερικές σκέψεις:
-
- Βρείτε τον δικό σας ρόλο στην οικογενειακή επιχείρηση. Υπάρχουν πολλοί πιθανοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να συμβάλετε στην οικογενειακή επιχείρηση, αλλά είναι σημαντικό να διαμορφώσετε τα δικά σας σχέδια και να ακολουθήσετε τα όνειρά σας.
- Στοχεύστε να χαράξετε τον δικό σας δρόμο. Η εναρμόνιση της καρδιάς και του νου όταν αναλαμβάνετε ηγετικό ρόλο και παίρνετε αποφάσεις είναι ένα καλό ξεκίνημα.
- Μην κρατάτε την εμπειρία, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες σας μόνο για τον εαυτό σας. Μιλήστε γι’ αυτές, ώστε να αποτελέσετε πρότυπο για την επόμενη γενιά.
Οι γυναίκες ηγέτιδες δεν είναι απλώς μέρος της οικογενειακής επιχείρησης – είναι ο κινητήριος μοχλός της μελλοντικής της επιτυχίας. Ενισχύοντας τη συμμετοχή τους, δημιουργούμε πιο δυναμικές, ανθεκτικές και καινοτόμες επιχειρήσεις για τις επόμενες γενιές.
Βιβλιογραφία
Chadwick I. & Dawson A. (2018). Women leaders and firm performance in family businesses: An examination of financial and nonfinancial outcomes. Journal of Family Business Strategy, 9(4), 38-249. https://doi.org/10.1016/j.jfbs.2018.10.002Eagly, A. H., & Johnson, B. T. (1990). Gender and leadership style: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 108(2), 233–256. https://doi.org/10.1037/0033-2909.108.2.233
Haberman, H. and Danes, S.M. (2007), Father-Daughter and Father-Son Family Business Management Transfer Comparison: Family FIRO Model Application. Family Business Review, 20: 163-184. https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.2007.00088.x
Hernández-Linares, R., López-Fernández, M. C., Eddleston, K. A., & Kellermanns, F. (2023). Learning to be entrepreneurial: Do family firms gain more from female leadership than nonfamily firms? Strategic Entrepreneurship Journal, 17(4), 971–1001. https://doi.org/10.1002/sej.1482
KPMG (2020), The Power of Women in Family Business. KPMG Private Enterprise
Martinez Jimenez, R. (2009). Research on Women in Family Firms: Current Status and Future Directions. Family Business Review, 22(1), 53-64. https://doi.org/10.1177/0894486508328813
________
Το παρόν άρθρο βασίζεται μερικώς στη δημοσίευση "The Making of Successful Female Family-Enterprise Leaders" των Nadine Kammerlander, Elizabeth Bagger, Doris Sommavilla και Sasha Lund που δημοσιεύθηκε στο familybusiness.org στις 07/08/2021. Δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο του FamBiz Toolkit, της πρωτοβουλίας του Alba Graduate Business School σε συνεργασία με την NN Hellas για την ενδυνάμωση της νέας γενιάς των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα.
