«Αυστηροί αλλά δίκαιοι»: Οι γονείς που προετοιμάζουν ικανές και ικανούς διαδόχους
Αλέξης Κομσέλης
Στην προσπάθειά τους να αναθρέψουν την επόμενη γενιά ηγετών για την οικογενειακή επιχείρηση, οι γονείς συχνά αναρωτιούνται αν το στυλ ανατροφής που ακολουθούν είναι αποτελεσματικό. «Είμαι υπερβολικά επιεικής ή πολύ αυστηρός;», «Καλλιεργώ την υπευθυνότητα ή την αίσθηση ότι τους ανήκουν τα πάντα;», «Θα γίνει το παιδί μου μια ικανή επιχειρηματίας, παρά τα όποια λάθη μου;». Ερωτήματα σαν κι αυτά βασανίζουν ιδιοκτήτες οικογενειακών επιχειρήσεων σε κάθε στάδιο και σε όλον τον κόσμο.
Μια πρόσφατη μελέτη των Kimberly Eddleston, Kristen Shanine και Kristen Madison (2022) δίνει πολύτιμες κατευθύνσεις. Επιβεβαιώνει αυτό που πολλοί υποψιάζονταν αλλά λίγοι είχαν δεδομένα για να το στηρίξουν: το γονεϊκό στυλ παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία των μελλοντικών ηγετών. Συνεπώς, δεν υπάρχει η λογική του «είναι υπερβολικά νωρίς» για να ξεκινήσει μια οικογένεια την προετοιμασία της επόμενης γενιάς.
Η μελέτη βασίστηκε σε συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια με ηγέτιδες και ηγέτες οικογενειακών επιχειρήσεων, αλλά και το προσωπικό τους. Συνοψίζοντας την έρευνα βλέπουμε ότι τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν οι γονείς θέτουν σαφή όρια, αλλά ταυτόχρονα είναι συναισθηματικά παρόντες και σέβονται την ατομικότητα του παιδιού. Αυτοί οι γονείς ανατρέφουν ηγέτες που εμπνέουν, κινητοποιούν και δημιουργούν θετικό κλίμα στην επιχείρηση. Αντιθέτως, άλλα στυλ ανατροφής συνδέονται συχνά με υπεροψία ή αισθήματα ανασφάλειας στους διαδόχους. Ας δούμε όμως τις επιμέρους διαστάσεις της έρευνας.
Η ηγεσία ξεκινά από το σπίτι
Αν και τα γονίδια επηρεάζουν την προσωπικότητα, η καθημερινότητα στο σπίτι είναι αυτή που διαμορφώνει τον χαρακτήρα και, τελικά, το είδος ηγέτη που θα γίνει ένα παιδί.
Η έρευνα δείχνει ότι η ανατροφή και το οικογενειακό περιβάλλον παίζουν συχνά μεγαλύτερο ρόλο από τη «φύση». Η μελέτη των Eddleston, Shanine και Madison προχωρά πέρα από τη γενική διαπίστωση ότι η «καλή ανατροφή» έχει θετικό αντίκτυπο. Εξηγεί συγκεκριμένα πώς τα διαφορετικά στυλ γονεϊκής συμπεριφοράς επηρεάζουν τον ψυχισμό και τις ηγετικές ικανότητες της διαδόχου.
Οι ερευνήτριες εντόπισαν τρία βασικά στυλ, ανάλογα με την ισορροπία μεταξύ απαιτητικότητας (κανόνες, όρια, πειθαρχία) και συναισθηματικής ανταπόκρισης (στήριξη, επικοινωνία, αυτονομία):
- Δημοκρατικό Στυλ (Authoritative)
Γονείς με υψηλές προσδοκίες, αλλά και διάθεση για διάλογο. Θέτουν όρια, αλλά ενισχύουν την ανεξαρτησία. Χρησιμοποιούν ενίσχυση (θετική και αρνητική) με νόημα και χτίζουν σχέση εμπιστοσύνης. Τα παιδιά τους γίνονται υπεύθυνα, κοινωνικά και με αυτοπεποίθηση. - Αυταρχικό Στυλ (Authoritarian)
Αυστηροί και απαιτητικοί γονείς, χωρίς συναισθηματική επαφή. Τονίζουν την πειθαρχία και τη συμμόρφωση, αλλά όχι την έκφραση ή την προσωπική επιλογή. Τα παιδιά τους είναι υπάκουα, αλλά συχνά ανασφαλή ή εσωστρεφή. - Επιτρεπτικό Στυλ (Permissive)
Υποστηρικτικοί γονείς αλλά χωρίς όρια. Δίνουν απόλυτη ελευθερία, συχνά από ενοχή ή υπερπροστασία. Το αποτέλεσμα είναι παιδιά που δυσκολεύονται να πειθαρχήσουν τον εαυτό τους και να διαχειριστούν την ευθύνη.
Ποιο στυλ δημιουργεί καλύτερους ηγέτες;
Η μελέτη εξέτασε όχι μόνο τις αναμνήσεις των παιδιών που έχουν αναλάβει θέσεις ευθύνης στην οικογενειακή επιχείρηση από τους γονείς τους, αλλά και την αντίληψη του προσωπικού τους. Μελετήθηκε κατά πόσο οι ηγέτιδες και οι ηγέτες αυτοί ενέπνεαν συνεργασία, υπευθυνότητα και ενσυναίσθηση ή, αντίθετα, ενίσχυαν την εσωτερική ένταση και τις αντιπαραγωγικές συμπεριφορές.
Τα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρα:
- Τα παιδιά που μεγάλωσαν σε πλαίσιο δημοκρατικού στυλ γονεϊκότητας ήταν οι πιο αποτελεσματικοί ηγέτες. Εστίαζαν στην ψυχολογική ασφάλεια των υπαλλήλων τους, είχαν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και διαμόρφωναν ένα υγιές περιβάλλον. Ένας από τους συμμετέχοντες το είπε απλά: «Οι γονείς μου ήταν αυστηροί αλλά δίκαιοι. Αυτό προσπαθώ να είμαι κι εγώ με την ομάδα μου».
- Τα παιδιά αυταρχικών γονέων είχαν μικτά αποτελέσματα. Είχαν αντοχές και φιλοδοξία, αλλά συχνά δυσκολεύονταν να εμπνεύσουν ή να κατανοήσουν τους άλλους. Κάποιοι ανέφεραν ότι ένιωθαν πως δεν αξίζουν τη θέση τους, ενώ άλλοι δυσκολεύονταν να λειτουργήσουν με ενσυναίσθηση.
- Τέλος, τα παιδιά των επιτρεπτικών γονέων παρουσίασαν τις περισσότερες δυσκολίες. Ανάμεσα σε συναισθηματική απόσταση, αίσθηση δικαιώματος και έλλειψη πειθαρχίας, οι συγκεκριμένοι διάδοχοι συχνά απέτυχαν να ηγηθούν αποτελεσματικά. Είχαν δυσκολία στο να κερδίσουν τον σεβασμό και να διαχειριστούν το βάρος της ευθύνης.
Η μελέτη αυτή τονίζει ότι η προετοιμασία ενός επιτυχημένου διαδόχου δεν είναι απλώς θέμα εκπαίδευσης και επαγγελματικής εμπειρίας, αλλά ξεκινά από το σπίτι. Οι γονεϊκές πρακτικές ρίχνουν μια μακρά σκιά πάνω στην οικογενειακή επιχείρηση. Η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου στυλ ανατροφής, που συνδυάζει την πειθαρχία με την υποστήριξη και τον σεβασμό, απαιτεί χρόνο και ενδοσκόπηση, ειδικά μέσα στις έντονες απαιτήσεις της διαχείρισης μιας επιχείρησης. Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, είναι η πιο ασφαλής επένδυση, όχι μόνο για τη μελλοντική ευτυχία των παιδιών, αλλά και για τη μακροπρόθεσμη ευημερία και βιωσιμότητα της ίδιας της επιχείρησης.
Το να επενδύσουν οι γονείς στη δική τους εξέλιξη ως μέντορες, είναι ίσως η σημαντικότερη στρατηγική για το μέλλον της οικογενειακής επιχείρησης.
________
Το παρόν άρθρο βασίζεται στη δημοσίευση "Firm But Flexible Parents Raise the Best Family Business Leaders" των Kimberly Eddleston, Kristen Shanine και Kristen Madison που δημοσιεύθηκε στο familybusiness.org στις 7/9/2022. Δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο του FamBiz Toolkit, της πρωτοβουλίας του Alba Graduate Business School σε συνεργασία με την NN Hellas για την ενδυνάμωση της νέας γενιάς των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα.
