Δικαιολογημένη περηφάνια ή αλαζονεία;

Η περηφάνια για την οικογενειακή επιχείρηση είναι φυσική και συχνά αποτελεί κινητήρια δύναμη για τη διατήρηση και ανάπτυξή της. Ωστόσο, υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ της υγιούς περηφάνιας και της αλαζονείας, η οποία μπορεί να επηρεάσει τη φήμη της επιχείρησης, τις σχέσεις με πελάτες και συνεργάτες, ακόμα και τη συνοχή της ίδιας της οικογένειας.

Σύμφωνα με την ψυχολογία, η περηφάνια είναι ένα σύνθετο συναίσθημα που σχετίζεται με την αυτοεκτίμηση και την αυτοαξία. Μπορεί να εκδηλωθεί σε δύο βασικές μορφές: την αυθεντική περηφάνια και την υβριστική περηφάνια (αλαζονεία). Η αυθεντική περηφάνια προέρχεται από πραγματικά επιτεύγματα και προσωπική προσπάθεια, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση και την κινητοποίηση για περαιτέρω επιτυχίες. Αντίθετα, η αλαζονεία βασίζεται σε μια αίσθηση ανωτερότητας που δεν στηρίζεται σε αξιόλογες πράξεις ή ικανότητες, και μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συμπεριφορές, όπως η έπαρση.

Οι ψυχολόγοι Jessica Tracy και Richard Robins (2007), οι οποίοι μελέτησαν εκτενώς το συναίσθημα της περηφάνιας, υποστηρίζουν ότι η αυθεντική περηφάνια συνδέεται με θετικά αποτελέσματα, όπως η ενίσχυση της ψυχολογικής ευημερίας και η δημιουργία υγιών σχέσεων. Από την άλλη πλευρά, η αλαζονεία μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση και αρνητικές αντιδράσεις από τους γύρω μας.

Για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, η κατανόηση αυτών των διαφορών είναι κρίσιμη, καθώς η περηφάνια μπορεί να επηρεάσει τόσο την εσωτερική δυναμική της οικογένειας όσο και την εικόνα της επιχείρησης προς τα έξω. Σύμφωνα με την έρευνα του Fabian Bernhard (2024), η περηφάνια εκδηλώνεται με δύο βασικούς τρόπους στο πλαίσιο μιας οικογενειακής επιχείρησης. Η αυθεντική περηφάνια βασίζεται σε πραγματικά επιτεύγματα και συνεισφορές, ενώ η αλαζονεία στηρίζεται απλώς στη συμμετοχή στην οικογενειακή επιχείρηση, χωρίς να συνοδεύεται από προσωπική προσπάθεια ή ικανότητα. Οι αντιλήψεις που δημιουργούνται από αυτές τις δύο μορφές περηφάνιας μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο τόσο στο άτομο όσο και στην επιχείρηση συνολικά.

Όταν η περηφάνια γίνεται αλαζονεία

Πολλά μέλη οικογενειακών επιχειρήσεων μεγαλώνουν ακούγοντας για την επιτυχία της οικογένειάς τους, νιώθοντας υπερηφάνεια για την ιστορία και τα επιτεύγματά της. Ωστόσο, όταν η περηφάνια αυτή μεταφράζεται σε μια αίσθηση ανωτερότητας, μπορεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι το μέλος θεωρεί την επιτυχία δεδομένη. Για παράδειγμα, κάποιος που αναφέρεται συνεχώς στο οικογενειακό του όνομα χωρίς να έχει συμβάλει ενεργά στην επιχείρηση μπορεί να χαρακτηριστεί ως αλαζόνας ή μη ικανός.

Ένα συνηθισμένο λάθος είναι η προβολή του οικογενειακού επιτεύγματος χωρίς προσωπική προσπάθεια. Όταν ένα μέλος μιας οικογενειακής επιχείρησης δηλώνει, «Είμαι περήφανος που ανήκω σε μια τόσο επιτυχημένη επιχειρηματική οικογένεια», χωρίς να δείχνει πως έχει συμβάλει ουσιαστικά, η δήλωση αυτή μπορεί να εκληφθεί ως έπαρση. Αντίθετα, η έμφαση στην προσωπική συνεισφορά είναι πιο αποδεκτή: «Είμαι περήφανος που βοήθησα στην ανάπτυξη ενός νέου τομέα της επιχείρησής μας». Η αυθεντική περηφάνια μοιάζει με ένα δέντρο που καλλιεργείται με φροντίδα και σκληρή δουλειά, ενώ αλαζονεία είναι σαν να καυχιόμαστε για το ύψος του δέντρου χωρίς να έχουμε ποτέ ποτίσει τις ρίζες του.

Ενώ η αλαζονεία μπορεί να αποδυναμώσει μια επιχείρηση, η σωστά κατευθυνόμενη περηφάνια μπορεί να γίνει ένα ισχυρό εργαλείο για ανάπτυξη και έμπνευση.

Πώς, πότε και πού η περηφάνια είναι χρήσιμη

Η περηφάνια μπορεί να χρησιμοποιηθεί στρατηγικά για να ενισχύσει τη φήμη της οικογενειακής επιχείρησης, να εμπνεύσει τους εργαζόμενους και να χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης με πελάτες και συνεργάτες. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν εκφράζεται σε στιγμές που η επιχείρηση σημειώνει σημαντικά επιτεύγματα, όπως η είσοδος σε μια νέα αγορά, η ανάπτυξη ενός καινοτόμου προϊόντος ή η βράβευση για την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Εντός της επιχείρησης, η περηφάνια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παρακινήσει τους εργαζόμενους και να ενισχύσει τη δέσμευσή τους, ειδικά όταν οι ηγέτες της επιχείρησης αναγνωρίζουν και επιβραβεύουν τις προσπάθειες της ομάδας τους. Στις εξωτερικές σχέσεις, η αυθεντική περηφάνια μπορεί να μετατραπεί σε ισχυρό εργαλείο μάρκετινγκ, προβάλλοντας την αφοσίωση της οικογένειας στην ποιότητα και τη βιωσιμότητα.

Αντικείμενα και κειμήλια: Φυσική ενσάρκωση της περηφάνιας

Η περηφάνια στις οικογενειακές επιχειρήσεις συνδέεται άρρηκτα με την οικογένεια. Αντικείμενα, κειμήλια και άλλες συμβολικές αναφορές από το παρελθόν της επιχείρησης μπορούν να λειτουργήσουν ως ισχυρά εργαλεία για να ενισχύσουν την αυθεντική περηφάνια. Αντικείμενα που έχουν συνδεθεί με τις πρώτες επιτυχίες της επιχείρησης ή κειμήλια που παραδόθηκαν από τις προηγούμενες γενιές, όπως ένα παλιό λογότυπο ή το πρώτο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε στην παραγωγή, ενισχύουν τη συναισθηματική σύνδεση με την ιστορία της επιχείρησης και τη συνέχειά της. Αυτά τα αντικείμενα δεν είναι απλώς σύμβολα του παρελθόντος, αλλά και θυμίζουν στους εργαζομένους την αξία της σκληρής δουλειάς και της αφοσίωσης που απαιτούνται για να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί η επιχείρηση. Επιπλέον, αυτά τα κειμήλια μπορεί να αποτελούν μια αφορμή για να αναδείξουν τα μέλη της οικογένειας την προσωπική τους συνεισφορά, δείχνοντας σεβασμό προς την κληρονομιά τους ενώ προάγουν τη συνεχιζόμενη καινοτομία και πρόοδο. Αυτή η συνύπαρξη του παρελθόντος με το παρόν ενισχύει την περηφάνια χωρίς να μετατρέπεται σε αλαζονεία, αφού αναδεικνύει τη συνεχιζόμενη δέσμευση και την προσωπική συμβολή στην επιτυχία της επιχείρησης.

Πώς να εκφράσετε αποτελεσματικά την περηφάνια

Η αυθεντική περηφάνια βασίζεται στην προσωπική δουλειά, τις καινοτόμες ιδέες και τη δέσμευση προς την επιχείρηση. Τα μέλη της οικογενειακής επιχείρησης που συμμετέχουν ενεργά και συμβάλλουν σε ουσιαστικές βελτιώσεις μπορούν να εκφράσουν την περηφάνια τους με τρόπο που ενισχύει τη θετική εικόνα της επιχείρησης.

Σε δυτικές κοινωνίες, όπως η Ελλάδα, όπου η ατομική πρωτοβουλία εκτιμάται ιδιαίτερα, η σωστή έκφραση περηφάνιας μπορεί να περιλαμβάνει την επισήμανση συγκεκριμένων επιτευγμάτων, όπως «Ανάπτυξα μια νέα στρατηγική που αύξησε τις πωλήσεις μας κατά 20%». Σε πιο συλλογικές κουλτούρες, όπως αυτές της Ανατολικής Ασίας, η περηφάνια εκφράζεται καλύτερα μέσα από την ομαδική προσπάθεια: «Η ομάδα μου κι εγώ εργαστήκαμε σκληρά για να βελτιώσουμε την ποιότητα των προϊόντων μας».

Πρακτικές συμβουλές για οικογενειακές επιχειρήσεις

• • • Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή και τη μάθηση: Οι νεότερες γενιές πρέπει να έχουν την ευκαιρία να μάθουν και να αποκτήσουν δεξιότητες πριν αναλάβουν ηγετικούς ρόλους. Η οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να προωθήσει την ανάπτυξη των νέων μελών μέσω πρακτικής άσκησης, εκπαίδευσης και ανάληψης υπευθυνοτήτων.
    • Δώστε έμφαση στην προσωπική συνεισφορά: Αντί να αναφέρονται συνεχώς στην οικογενειακή τους κληρονομιά, τα μέλη της επιχείρησης θα πρέπει να μιλούν για το τι έχουν επιτύχει τα ίδια. Η εστίαση στην προσωπική εργασία και στις συγκεκριμένες συνεισφορές δημιουργεί σεβασμό και θετική εικόνα.
    • Αποφύγετε τη χρησιμοποίηση του ονόματος ως εργαλείο κύρους: Το να βασίζεται κάποιος αποκλειστικά στο οικογενειακό του όνομα για να αποκτήσει προνόμια μπορεί να δημιουργήσει αρνητικές εντυπώσεις τόσο εντός της επιχείρησης όσο και στο ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον.
    • Διαχειριστείτε τις πολιτισμικές και κοινωνικές διαφορές: Στην Ελλάδα, η ατομική επίδοση εκτιμάται, αλλά η ομαδική προσπάθεια εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο. Η διατήρηση μιας ισορροπίας μεταξύ των δύο μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της συνοχής. Χρησιμοποιήστε τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο έκφρασης της περηφάνιας ανάλογα με τον συνομιλητή σας.
    • Προωθήστε τη σεμνότητα και την εργατικότητα: Αντί να εστιάζετε αποκλειστικά στα επιτεύγματα, μοιραστείτε τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που ξεπεράσατε. Αυτό κάνει την ιστορία σας πιο αυθεντική και προσδίδει αξιοπιστία.
      
      

Συμπέρασμα

Η περηφάνια για μια οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να είναι πολύτιμο εργαλείο όταν χρησιμοποιείται σωστά. Η έμφαση στην αυθεντική περηφάνια και η αποφυγή της αλαζονείας μπορεί να ενισχύσει την εικόνα της επιχείρησης και να καλλιεργήσει ισχυρές σχέσεις με πελάτες, συνεργάτες και εργαζομένους. Η πραγματική επιτυχία έρχεται όχι μόνο από την ιστορία μιας επιχείρησης, αλλά και από τη συνεχή προσπάθεια και την καινοτομία των ανθρώπων που τη διαχειρίζονται. Έτσι, η περηφάνια γίνεται κίνητρο για περαιτέρω εξέλιξη και όχι εμπόδιο στην πρόοδο.

Η περηφάνια μπορεί να είναι η κινητήρια δύναμη μιας επιχείρησης, αλλά η ερώτηση παραμένει: Πώς θα την χρησιμοποιήσετε εσείς για να οδηγήσετε την οικογενειακή σας επιχείρηση προς την επιτυχία;

Bernhard, F. (2024). Pride in family businesses: Authenticity, hubris, and cultural insights. Journal of Business Research, 176. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2024.114597 

Tracy, J. L., & Robins, R. W. (2007). The psychological structure of pride: A tale of two facets. Journal of Personality and Social Psychology, 92(3), 506–525. https://doi.org/10.1037/0022-3514.92.3.506 

________

Το παρόν άρθρο βασίζεται στη δημοσίευση "Justifiable Pride or Arrogance? It Matters for Family Businesses" του  Fabian Bernhard που δημοσιεύθηκε στο familybusiness.org στις 21/01/2025. Δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο του FamBiz Toolkit, της πρωτοβουλίας του Alba Graduate Business School σε συνεργασία με την NN Hellas για την ενδυνάμωση της νέας γενιάς των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα.

Σχόλια Αναγνωστών