Συνταγή μακροζωίας για οικογενειακές επιχειρήσεις: Ψυχολογική ιδιοκτησία και καινοτομία
Αλέξης Κομσέλης
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις συχνά ξεκινούν με πάθος και αφοσίωση από τους ιδρυτές τους, γεγονός που τις βοηθά να αναπτυχθούν και να ευημερήσουν στην πρώτη γενιά. Ωστόσο, καθώς οι επόμενες γενιές αναλαμβάνουν τη διοίκηση, η δέσμευση μπορεί να μειωθεί, οδηγώντας σε στασιμότητα και έλλειψη καινοτομίας. Πολλές φορές, οι νεότεροι διάδοχοι αποφεύγουν τις αλλαγές, καθώς η υπάρχουσα κατάσταση τους προσφέρει οικονομική ασφάλεια χωρίς την ανάγκη ανάληψης κινδύνων.
Η καινοτομία, όμως, είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των οικογενειακών επιχειρήσεων όσο και για την οικονομική ευημερία των οικογενειών που τις στηρίζουν. Σε αντίθεση με τις εισηγμένες εταιρείες που δέχονται πίεση από τους μετόχους για συνεχή ανάπτυξη, οι οικογενειακές επιχειρήσεις τείνουν να επενδύουν λιγότερο στην καινοτομία, ιδιαίτερα στις μεταγενέστερες γενιές.
Η ψυχολογική ιδιοκτησία ως κλειδί για την καινοτομία
Η μελέτη των Rau, Werner και Schell (2011) που ανέλυσε δεδομένα από περίπου 1.000 γερμανικές οικογενειακές επιχειρήσεις εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο οι παλαιότερες οικογενειακές επιχειρήσεις συνεχίζουν να καινοτομούν. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι επιχειρήσεις που διατηρούν υψηλά επίπεδα καινοτομίας στις μεταγενέστερες γενιές έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: η γενιά που τις διοικεί δεν κατέχει μόνο τη νομική ιδιοκτησία, αλλά νιώθει και ένα ισχυρό αίσθημα ψυχολογικής ιδιοκτησίας.
Ο όρος "ψυχολογική ιδιοκτησία" αναφέρεται στην αίσθηση ότι η επιχείρηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας των ιδιοκτητών της. Αυτή η αίσθηση καλύπτει τρεις βασικές ανθρώπινες ανάγκες:
- Να νιώθουν ικανές και ικανοί.
- Να έχουν μια ισχυρή επαγγελματική ταυτότητα.
- Να ανήκουν σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό τους.
Αυτή η ψυχολογική σύνδεση οδηγεί σε συνεχή αναζήτηση βελτίωσης και προθυμία για την υιοθέτηση νέων ευκαιριών. Σύμφωνα με τη μελέτη, ενώ η καινοτομία μειώνεται γενικά στις μεταγενέστερες γενιές, όσες επιχειρήσεις διατηρούν ισχυρή ψυχολογική ιδιοκτησία στις νεότερες γενιές εμφανίζουν επίπεδα καινοτομίας συγκρίσιμα με εκείνα των επιχειρήσεων που διοικούνται από τους ιδρυτές τους.
Η ψυχολογική ιδιοκτησία και η διαδικασία της διαδοχής
Η διαδοχή αποτελεί κρίσιμη στιγμή για κάθε οικογενειακή επιχείρηση. Η ψυχολογική ιδιοκτησία μπορεί να διασφαλίσει ότι η επόμενη γενιά θα αναλάβει την επιχείρηση με το ίδιο πάθος και τη δέσμευση των προηγούμενων γενεών. Όταν τα μέλη της οικογένειας νιώθουν ότι η επιχείρηση τούς ανήκει σε συναισθηματικό και ψυχολογικό επίπεδο, είναι πιο πιθανό να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να επιδιώξουν την ανάπτυξη.
Η καλλιέργεια της ψυχολογικής ιδιοκτησίας ξεκινά από νωρίς, μέσω της ενεργής εμπλοκής των νεότερων μελών σε δραστηριότητες της επιχείρησης, της συμμετοχής τους σε αποφάσεις και της ενθάρρυνσης τους να αποκτήσουν σχετική εκπαίδευση και εμπειρία.
Δημιουργία παράλληλων δραστηριοτήτων και διαμοιρασμός του κινδύνου
Ένα ακόμη πλεονέκτημα της ψυχολογικής ιδιοκτησίας είναι η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσα στην ίδια την οικογενειακή επιχείρηση. Όταν τα μέλη της οικογένειας αισθάνονται ελεύθερα να εξερευνήσουν νέες ιδέες, δημιουργούνται νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, που οδηγούν σε διαμοιρασμό του κινδύνου και αύξηση των εσόδων.
Για παράδειγμα, μια αγροτική οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να επεκταθεί στον τομέα της κυκλικής οικονομίας, αξιοποιώντας απόβλητα για την παραγωγή νέων προϊόντων, ή να δημιουργήσει αγροτουριστικές εμπειρίες. Αυτή η στρατηγική συμβάλλει όχι μόνο στη διαφοροποίηση των εσόδων αλλά και στην ενίσχυση του αισθήματος ψυχολογικής ιδιοκτησίας των νέων γενεών.
Πρακτικές συμβουλές για οικογενειακές επιχειρήσεις
- Εστιάστε και στην "αόρατη" πλευρά της επιχείρησης: Εκτός από τα υλικά αγαθά, η ψυχολογική ιδιοκτησία είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της καινοτομίας και την κινητοποίηση των επόμενων γενεών.
- Καλλιεργήστε την ψυχολογική ιδιοκτησία από νωρίς: Η νομική ιδιοκτησία μπορεί να κληρονομηθεί, αλλά η ψυχολογική ιδιοκτησία πρέπει να μεταδοθεί και να ενισχυθεί μέσω εκπαίδευσης και εμπλοκής στη λειτουργία της επιχείρησης.
- Δημιουργήστε σαφείς ρόλους και ευθύνες: Ακόμη και τα μέλη της οικογένειας που δεν έχουν μερίδιο ιδιοκτησίας μπορούν να συνεισφέρουν αν νιώθουν ότι η επιχείρηση είναι μέρος της ταυτότητάς τους.
Επιπλέον στρατηγικές για την ενθάρρυνση της καινοτομίας
- Επενδύστε στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη: Η συνεχής εκπαίδευση βοηθά τα μέλη της οικογένειας να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να ενισχύσουν την καινοτόμο σκέψη τους.
- Συνεργαστείτε με ειδικούς: Η εισαγωγή εξωτερικών συμβούλων, η συνεργασία με πανεπιστήμια και η δικτύωση με άλλες επιχειρήσεις μπορεί να φέρει νέες ιδέες.
- Δημιουργήστε κουλτούρα πειραματισμού: Η αποδοχή των αποτυχιών ως μέρος της μάθησης ενθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών και την εξέλιξη της επιχείρησης.
Συμπέρασμα
Η ψυχολογική ιδιοκτησία παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της καινοτομίας και της δέσμευσης των επόμενων γενεών στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Όσες επιχειρήσεις επιδιώκουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές και να επιβιώσουν στον χρόνο, πρέπει να επενδύσουν στη συναισθηματική σύνδεση των διαδόχων με την επιχείρηση.
Εσείς πώς μπορείτε να καλλιεργήσετε την ψυχολογική ιδιοκτησία στη δική σας οικογενειακή επιχείρηση;
________
Το παρόν άρθρο βασίζεται στη δημοσίευση "How Older Family Businesses Can Keep the Magic Going" των Sabine Rau , Sabrina Schell και Arndt Werner που δημοσιεύθηκε στο familybusiness.org στις 10/07/2020. Δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο του FamBiz Toolkit, της πρωτοβουλίας του Alba Graduate Business School σε συνεργασία με την NN Hellas για την ενδυνάμωση της νέας γενιάς των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα.
